1:75

Գրք. 1, Գլ. 75

Գրք. 1., Գլ. 75

75:0 ՎԵՐՍՏԻՆ ՅԱՒԵԼՈՒԱԾ ԿՐԿԻՆ ՀԵԾՈՒԹԵԱՆ ՆՈՐԻՆ ՀՍԿՈՂԻ ԱՌ ՆՈՅՆ ԱՂԵՐՍ ՄԱՂԹԱՆԱՑ ԲԱՆԻ Ի ԽՈՐՈՑ ՍՐՏԻՑ ԽՕՍՔ ԸՆԴ ԱՍՏՈՒԾՈՅ:	75:0 Speaking with God from the Depths of the Heart:
75:1 Եւ արդ, ընկղմեալ, զմայլեալ եւ իսպառ ծածկեալ ի յանճառութենէ առաւելութեան բազմամասնեայ յաճախութեան մեծիդ երախտեաց, որ ամէնառատ լրմամբ աննուազելեաւ յաջմէ եւ յահեկէ, ի դիմաց եւ ի թիկանց համբարեալ կան անբաւութիւնք` մատուցանեմ, ընծայեմ դարձեալ աստանօր աւանդ գովեստի դաւանման ճշմարտականի: Զի որպէս երբեմն հերձուածականին չարափառութեամբ, ամենապատիրն խաբէութեամբ նենգողին կարթիւ հատուածեալ ի բաց հերքեցայ` ելեալ ի դրախտէն, արդ, միաւորականաւս այսու ուղիղ ամբծութեամբ ի յաւանդ իսկապէս շնորհի անդրէն միւսանգամ համբարձեալ սովիմբ, ի թռիչս թեւոց լուսոյ ահա յերկինս ժամանեցից հետեւեալ: Այլ քանզի յարգանդէն, յորում յղացայ` հոգեւոր երկամբք ծնիցեալ, զմեծ եւ զերջանիկ դշխոյ անարատ` ամենից կուսից իսկուհի, զպանծալի մայրն իմ գովելի պարտ է կանոնաւ սահմանի բանի արձանագրել յայսմ մատենի, զի ծանիցի, ցուցցի եւ այլոց եւս ապագայիցն ազգաց պատմեսցի որքանութիւն փառաց խնկելոյն` արժանապէս պաշտմամբ պատուեալ իբր մաքուր մարմին ընդ գլխոյ մարդեղութեան Բանին Աստուծոյ` ի յիշատակ ճառիս հաւատոյ Երրորդութեանն դաւանութեան:	75:1 And now, engulfed, entranced and overwhelmed by the magnitude, multitude and frequency of your gifts that overflow infinitely with abundant, undiminishing plenty, on the left and right, to the front and back, I approach to offer again, great God, a testament in praise of the true faith, for although at times I was ensnared and lured away and expelled from Paradise by heretical doctrines, devices of the Deceiver, now by this true doctrine in upright purity, as a token of true grace again on wings of light I ascend in pursuit of heaven. And as I was conceived and born in the womb of the Church, with pangs of spiritual labor, remembering the profession of faith and the doctrine of the Holy Trinity, I now should address the great and favored immaculate queen, true maiden of all virgins, my glorious mother, worthy of praise, so she may be known and proclaimed and the extent of her venerable glory might be told to the nations in the future, worthy of honor and reverence as a pure body headed by the incarnate Word of God:
75:2 Եւ արդ, ի յայս օրինակ հոգենկար պատկերի բանի, որ զխորանէս լուսոյ յարմարի, ընկա՛լ զիս, գթած, օրհնեալ, քաւեցեալ եւ սրբեալ ի սմին: Հա՛ն սովաւ ի հոգւոյս զնախատինս մեղացս, անմեղս եւ անբի՛ծս ընդ հովանեաւ սորին բազմեցո, յաւե՛լ զտկարս ի տունն Դաւթի եւ անդուստ փոխեալ ի տունդ Աստուծոյ, ըստ մարգարէին ձայնի, որ ի քեզ, Յիսուս, ակնարկի: Մի՛ սոսկ զմտիցն եւ մի՛ անօգուտ զելիցն հետեւութիւն արասցես: Մի՛ զհաւատոյս ջերմութիւն ցուրտ համարեսցիս եւ մի՛ զհամբոյր ողջունիս անկարգ ինչ վարկանեսցիս: Մի՛ զպաշտօնն ապաշնորհ գրեսցես եւ մի՛ զերկրպագութիւնն անխորհուրդ լքցես: Մի՛ անպտուղ լիցի տեսականութիւն պատկերին, եւ մի՛ աննշոյլ` կերպարանին սքանչելութիւն: Մի՛ անհուր ողջակիզին սպանդ մոռասցի, եւ մի՛ պատարագ ուխտի այս ճառի արտաքոյ ցրեսցի: Մի՛ ճաշակդ լուսոյ ինձ մահու լիցի, եւ մի՛ բաժակ քո կողիցդ արեան ի դատապարտութիւն եղիցի:	75:2 And now, in the manner of this word picture drawn by the Spirit, this icon upon the altar of light, accept me, O compassionate and blessed God, and let me be pardoned and cleansed through it. Remove the sinful stains upon my soul. Seat me with the innocent and the pure under its shadow. Gather me up, the weakest of the house of David, and move me from there to the house of God, as the Prophet said, referring to you, Jesus. Do not render my comings and goings from the chapel vain and useless. Do not find the fervor of my faith cold. Do not consider the embrace of my greeting out of place. Do not deem my service without grace. Do not leave my worship without inspiration. May the vision of your image not be fruitless. May this model of paradise not be lusterless. May the fireless burnt offering not be overlooked. May the sacrifice of this vow in words not be cast away. May the taste of your light not be my death. May the cup of the blood from your wounded side not be my condemnation:
75:3 Աղաչեմ զքեզ, Տէր Յիսուս, միդ յէութենէդ, որով զգիտութիւն Հօր քոյ եւ Հոգւոյդ Սրբոյ ճաշակեալ ծանեաք, քանզի ի քէն իսկ վարդապետեալ զամենապարգեւ կարգս եկեղեցւոյ, ի սմին աղօթանուէր լուսարան կենաց փրկութեան բարեաց, տարածեալ զսիրտս ձեռաց համբարձմամբ` զայս կնդրուկ բանի բնակողիդ ի սմա, տիրողիդ բնաւից երեքսրբենիդ մատուցեալ, յաւէժ ընծայեցուցանեմք այսու բարբառով բարեշնորհութեան:	75:3 To you, Lord Jesus, one of the divine essence, whom we tasted, thereby coming to know the Father and Holy Spirit, to you, teacher who taught us the all- rewarding ways of the church, to you who dwell in this light- filled house of prayer dedicated to the salvation of good souls to you, ruler of all, Holy Trinity with hearts spread forth and hands outstretched, we offer this incense of words forever, with grace and thanksgiving:
75:4 Փառաւորեմք վերաձայնեալ նուագօք օրհնութեան երգոց ի հաւատ պաշտաման բանի զբարեհրաման պատճառն եղելոց` զԵրրորդութիւնն անսկիզբն, անհամեմատ բարձրութեամբ, անհասական խորհրդոց եւ անըմբռնելի իմաստից, անզննելի զգայութեանց եւ անբերելի եղելոց, քանակութիւն վերնականն երկնի եւ անսահման ներքնային խորոց, լրութիւն սպառմանց եւ նախադրութիւն սկզբանց, մի` յերից անշփոթ կերպից, եւ երիս` ի միոյ անհատուածելի իսկութեանց, ի վեր քան զմտաց անարգելութիւն` յարաձգեալ ամենայն ուրեք բովանդակ: Անփոփոխ բարի, անսասանելի ուղղութիւն, անխառն կերպարան սիրոյ, մեծութիւն անյաջորդ, բարձրութիւն անխոնարհելի, անվատնելի տեսականութիւն, բարերարութիւն աննուազելի, կամք կայուն, հրաման կենդանի, ակնարկութիւն փրկչական, երանութիւն ճշմարիտ, ակնկալութիւն հաւաստի, խոստումն անստելի, աւանդ արգասաւոր, ստոյգ աւետիս, վերամբարձութիւն անձեռնարկելի: Մի Հայր միայնոյ Որդւոյ` միական Հոգւովն պատուեալ, ամենահարուստ բարութեամբ, ամենեւին ունայն ի չարէ, օրհնաձայն գոհաբանութեամբ, անքնին ներբողիւ գովեալ:	75:4 We glorify you chanting hymns of praise, believing in the efficacy of the ministry of the Word, O good commanding cause of all being, Holy Trinity without beginning, peerless highness, unfathomable mystery, incomprehensible for our minds, unexaminable by our senses, beyond the capacity of all creation, whose greatness encompasses the heavens on high and the limitless depths below, end of all ends and beginning of all beginnings, one from three distinct persons, three from one indivisible Godhead, beyond the understanding of the unfettered mind traversing all dimensions, unchanging good, unshakable uprightness, unadulterated image of love, greatness beyond which there is nothing, height which cannot be lowered, vision that cannot be marred, undiminishing beneficence, steadfast will, living commandment, sign of salvation, true blessing, expectation of faith, unfeignable promise, generous inheritance, trustworthy good news, sublime beyond reach. One Father of the only Son, honored by the singular Holy Spirit, with the richest goodness, completely devoid of evil, with thanksgiving offered in a voice of blessing, exalted with hymns of praise beyond our understanding:
75:5 Մին բարձրեալ ահաւոր անուն` համապատի՛ւն կցորդութեանց, անպատո՛ւմն ազգականութեանց, եռալուսեանն զուգակցութեանց, անյաւելուածն լրականութեանց, ինքնիշխան կամաւորութեամբ պատուասիրեալ առ Հայրն հանգունատիպ` գործակցութեամբ Հոգւոյն Սրբութեան խոնարհեալ իջեալ ի յերկնից, աննուազ գոլով ընտանի փառացն, հաճեցաւ մտանել յարգանդ մայրենի Աստուածածին կուսին մաքրութեան, յորում աճեցոյց զբոյսն օրհնութեան ի լուսասահման անդաստանին անարատութեան, ընդ ամենակատարն էութեան համասնեալ յանանջրպետ միականութիւն, թափանցական խառնութեամբ յաստուածութեանն ոգի բաղկացոյց զգոյութիւն շնչոյս հրաշապէս: Որով անստամբակելի երասանաւ սանձաց կրթութեան զստահակութիւնս ի հանդարտեցոյց, եւ կամաւ ընծայեալ խաչին` ամբարձաւ ծաղիկն պտղոյն կենաց ի ծայրս լրութեան անմահականն տնկոյ, ի մահ վիրաւորեցաւ` աստուածութեանն անընդմիջելի ի մերասերն մարմնոյ, որով կենսացոյց զգործին պարտեաց, արարչութեանն իսկութեան ի նմին յաւէտ անբաժանօրէն ընդ նիւթական մարմնոյն վշտացեալ: Իջեալ ի վայրս խաւարային դժոխոց` եհան զկապուտն իւրաստեղծ ի կապանաց օցտողին եւ, իբր ի նիրհմանէ քնոյ զարթուցեալ, յինքն նահանջեալ զդիմեցումն մահու, կանգնեցաւ, կենդանացաւ աստուածապէս` ելեալ ի յերկրէ հացն կենաց եւ հովիւն հօտից բանաւորականաց: Հաւատարիմ եղեւ յաշխարհի եւ երեւեցեալ նոյնութեամբ ամենեւին աննուազելի, որպէս եկն համայն` եւ համբարձաւ բովանդակ, բազմեցաւ նստաւ ի գերունակն գահոյս` նախնականին պարզութեան արարչական փառաւորութեամբ: Զոր խոստովանիմք Աստուած բարերար եւ Տէր բոլորից, որ դատի զամենայն երկիր արդար ընտրութեամբ յաւուրն մեծի, որ ինքն է սկիզբն եւ ինքն` կատարած, նոյն առաջին եւ նոյն առյապայ, անպակաս բովանդակութեամբ թագաւորեալ ի լոյս անմատոյց:	75:5 One of the exalted, the awesome name partaker of the same honor, the same ineffable nature, the same substance of three conjoined lights, perfection to which nothing can be added, of his own free will reverently loving the Father, whose likeness he bears, with the aid of the Spirit of Holiness, who humbled itself and descended to earth, without diminishing its inherent glory, to enter the maternal womb of the immaculate Virgin, Mother of God, in whom he grew the seeds of blessings in that radiant field of purity, combining the most perfect divine essence with unfathomable unity in an interpenetrating mixture of divine spirit, he miraculously combined into his divinity the breath of our existence. In this way, with the irresistible reins of his guiding bridle, he calmed my unruliness and willingly submitting to the cross. He rose like the flower of the fruit- bearing tree of life upon the stem of immortality. He was wounded, died without separating his divinity from the flesh that is the same as ours and suffering forever with his physical body, inseparable from the essence of the creatorship within him he brought life out of the instrument of defeat. Descending into the dark regions of hell, he delivered the kidnapped beings of his creation from the bonds of the alienating serpent, and as if shaking off the stupor of sleep, he forced death’s assault on him to retreat, and arose and came to life divinely ascending from earth as the bread of life, shepherding the flock of thinking souls. The world had faith in him and he appeared again to his disciples as he was in no way diminished, for he had come back whole and ascended in his entirety to sit upon the exalted throne with the glory of his creatorship as simply as it had been formerly. We confess him as God, doer of good and Lord of all who judges all the earth with justice on the great day, who himself is the beginning and himself is the end, the first and the last, who rules with his undiminished wholeness in light too bright to approach:
75:6 Օրհնաբանեմք ընդ Հօր եւ Որդւոյ եւ զանբաժանելի բղխումն` նոցին փառակից Հոգւոյն տէրութեան, որ ստեղծ զբնաւս եւ կենդանածնէ զամենայն, որ անդստին իսկ ի բնէ համապարփակ մթութեան աշխարհակալն միգի շրջէր, նկարէր եւ կերպարանէր ամէնունակ ջուրբքն անբաւութեան երկրատարածն ծովու` ի կատարումն արդեան խորհրդոյս` զսուրբ աւազանն լուսոյ: Նախ արար եւ այժմ գործէ, գոյացոյց եւ միշտ կատարէ արուեստս, սքանչելիս, նախատեսութիւնս սրբասնելոց, ազդմունս աստուածօրէնս, զօրութիւնս զարմանաւորս, մարգարէս, առաքեալս, վարդապետս` վարժողս կրթութեան հանճարոյ: Զսրբարանն մատուցման արեանն Քրիստոսի յարդարեաց, քաւութիւնս անձանց, առողջութիւնս մարմնոց ըստ նմանութեան Քրիստոսի ողորմութեամբ հրամայեաց: Մկրտեաց եւ գեր քան զջուր, ինքեան միայն բաւականութեամբ նորոգեաց, լուսաւորեաց: Հանապազ նովին բարեգործութեամբ զօրանայ: Վկայեաց միածնին աստուածութեանն ի հոսանսն Յորդանանու, օրինակաւ տեսութեան ամպոյ ցուցաւ ձայնիւ Հօր ի լերինն Թաբորական: Ի նոյն տիպ նմանութեան հովանի եղեւ Յակոբեան տոհմին ի յելսն Եգիպտոսի, յուղեգնացութիւն զօրավարութեանն Մովսեսի` հողմով սաստկութեան զփարաւոն ընկղմեաց: Քահանայս կատարագործէ, իմաստունս կազմէ, թագաւորս զօրացուցանէ, քաւութիւնս ընձեռէ, կեանս շնորհէ մահացելոց ի նորոգութիւն յարութեանն: Նոյն ինքն է օծումն մարդացելոյն Աստուծոյ, մշտնջենաւոր հաւասարութեամբ ընդ Հօր երկրպագեալ` ի պատիւ մեծութեան Որդւոյ, անսահման փառաւորութեամբ օրհնեալ յաւիտեանս: Ամէն:	75:6 We praise with the Father and the Son the Lord Holy Spirit, which springs inseparably forth from them sharing their glory, the Spirit that created everything and gave life to all, that Spirit which from the very beginning, when the universe was completely enveloped in misty darkness, brooded, designed and shaped the sea which covered the earth with its infinite, all- powerful waters, an act symbolic of the true mystery of the holy baptismal font of light. First he created and now he acts. He brought into existence and constantly performs his handiwork, splendid miracles, foretold through the visions of saintly, divine signs, amazing miracles, prophets, apostles, scholars, learned in the teaching of wisdom. He prepared the sanctuary for the offering of Christ’s blood. With mercy he ordered the pardoning of souls and the healing of bodies in the manner of Christ. He baptized with that which is greater than water and he renewed and enlightened through himself. He daily grows stronger by his good works. He bore witness to the only begotten of God at the flowing waters of the Jordan. With the voice of the Father in the shape of a cloud he appeared on Mount Tabor. In the same form he protected the house of Jacob in its exodus from Egypt. On the march led by Moses, he engulfed Pharaoh with terrible winds. He creates priests. He shapes sages. He strengthens kings. He accords pardon. He grants life to the dead in the renewal of the resurrection. He himself is the anointing of God made man, forever equally worshiped with the Father for the honor of greatness of the Son, with boundless glory praised forever, Amen:
75:7 Դաւանեմք ի հաւատ ուղիղ եւ անխոտորնակ անբծութեան` համբուրիւ շրթանց ողջունեալ զկառուցեալս խորան յանշնչական արձանաց` աստուածային բնակութեան եկեղեցւոյս շինուածոյ, որ գերազանց գտաւ եւ երկնի ամենազարդ բարձրութեամբ, որ ի նոցին իսկ յառաքելականացն դասուց հիմնեցաւ, յաշակերտաց վերնոյն խնկեցաւ, ի սպասաւորաց բանին պաշտեցաւ: Սկիզբն առեալ կենացս այս գանձու ի վերնայարկն սրահէ, խորհրդակատարն վայրէ, զոր Հոգին Աստուծոյ լցոյց` փայլեցուցեալ ի նմա զօրութիւն յաւուր մեծի Պենտակոստէին. նախ զտունն բարետեսիլ` յօրինակ սրբութեան կատարման շնորհի այսր եկեղեցւոյ կանխամեծար առաւելութեան, յորում ապա եւ ի նմին բնակչացն տուաւ լուսանորոգ բարեփառութիւն: Ուստի արիւն հզօրին Աստուծոյ բաշխեալ մատուցանի յաւէտ, քան զՀաբելին` մահու գուժարկու, մեծաւ բարբառով ձայնի բերկրութեան` կենդանութիւն անմահութեան ի սմա ազդելով: Քանզի ոչ է կար զօրութեան ուրուք ընդ երկնաւ յանդիման արեգական ի սպասաւորութիւն խորհրդոյ այսր ահաւորութեան ձեռնարկել, եթէ ոչ ընդ թեւօք սորին պահեսցի, նա զի ոչ երկնիւք բաւականանայ այս նուէր Տէրունի մարմնոյ, եթէ ոչ զայս ձեղուն օրհնութեան ծածկոյթ ունիցի, վասն զի մահու անիծիւք հերքի այր ըստ օրինին, որ արտաքոյ խորանի այս վկայութեան զաստուածային պատարագն մատուցանէ, մանաւանդ զի պարտաւոր արեան կոչեսցի, որ ոչ զանձինն օրինակ արիւն յայս նուիրան ընծայեցուսցէ: Մի ի սմա լուացումն ի մահն Քրիստոսի, զի մի՛ յանգէտս անարգեալ աստուածութիւնն` ի ծանուցելումն զնախնին կրեսցէ: Մի ձեռնադրութիւն ի պատիւ օծութեան լուսոյն, զի մի՛ յանբծութիւնն խաբէութիւն խառնեսցի: Մի եւ շնորհօք, քան թէ ապաշխարութեամբ քաւութիւն, զի մի՛ ճշմարտութիւնն կերպարանօք խորամանկեսցի: Մի յընտրութիւնն ապառնի` հաւատ, զի մի՛ սպառնալիք հատուցմանն զրոյցս ինչ օտար համբաւոյ գրեսցի: Մի երկաքանչիւրոց գոյութեանց մերոց իրաւամբք կշտամբութիւն, զի մի՛ կիսամասնեայ առ մարդն ներքին եւ առ արտաքին` չարի եւ կամ բարւոյ փոխատրութիւնն կարծեսցի` յանմահ զօրութիւն արքայական որդեգրութեանն, զի ընտելութեամբ երկրայնովս առաւելութիւն վերնումն թագաւորութեան յայտնապէս ճշմարտեսցի: Մի յոյս կենդանութեան առ անեղծութիւնն սրբոց, զի աներկեւանութիւն խոստացելոցն ի միտս ունկնդրացն ծանուցեալ հաւատասցի:	75:7 We profess the true faith, unerring and pure, with the kiss of our lips we greet the altar built of lifeless stone, the body of the church as the dwelling place of God more exalted than the most splendid heights of heaven and founded upon the congregation of the apostles, and revered by the disciples of the one on high, as the place where the servants of the Word worshiped. This treasure of life had its beginning in the upper room, the place where the miracle happened on the great day of Pentecost. The spirit of God radiant with power, filled that beautiful house, breathing upon it as a sign of the pre-eminence of the church, then sanctifying it through this act of grace, then endowing it and those within with glorious renewing light. Thus the blood of the almighty God distributed and offered forever is greater than Abel’s. For Abel’s cries only the message of death but this blood shouts with a blissful voice proclaiming life immortal. No one has the power under heaven or before the sun to celebrate this awesome mystery except under the protective wing of the church, for heaven is not pleased with a gift of the Lord’s body except when offered under the auspices of this blessed roof, and for this reason, according to the Law, there is a curse of death upon one who makes the divine offering, except at the altar of communal sacrifice. Moreover, one who makes this offering, the image of the soul, at a place other than the altar, shall be branded with blood guilt. In the church, there is but one baptism into the death of Christ, so that his divinity might not unwittingly suffer sacrificed a second time to purify someone already cleansed by his light. There is but one laying on of hands to be anointed with light so that deceit might not be mixed with truth. There is but one pardon, more through grace than penance, so that the reality might not be confused with appearances. There is but one doctrine about the trial to come, so that the threat of punishment might not seem like mere talk about some stranger. There is but one just warning for both of the elements of our nature, so that in the immortal power of the adoption into the kingdom of heaven the recompense for good and evil does not appear solely for the inner soul, but for the outer man too, so the true magnificence of the kingdom might be manifest through our earthly nature as well. There is but one hope of life with the incorruptible saints, so that the certitude of things promised, as revealed to the minds of those who listen, might be believed:
75:8 Այս դշխոյ պաշտելի` անշնչական եկեղեցի տայ կեանս եւ մահու իշխէ, ըստ օրինակի ադամեան պտղոյն յարմարապէս ճաշակելի, գերազանց, քան զբանականս, յանշնչութեան հրաշագործէ, մինչ զի կատարումն ընձեռէ եւ նորոգ հաստատէ` վերստին նկարեալ ի մեզ զկերպարանն փառաց լուսոյ: Գրեալ եւս է տեսակ մեծութեան վերնում կամարին սկզբնաւոր յառաջակառոյց, քան զբնակիչս հոգեղինացն ի նմա զօրութեանցն: Նոր իմն ընծայէ թռիչս մարմնոց ընդ թեթեւութիւնս հոգւոց` պատուականին հարստութեամբ զանարգն յարգաւորեալ: Ոչ ինքնակիր մեղօք զազրանայ, եթէ ոչ ի մարդոց չարաց եւ կամ յանհաւատից կոխիցի: Տիպ իմն է զարմանաւոր, յաղթող իմաստից մերս տեսութեանց, անբանն, ի բանաւորէն կառուցեալ, նմին օժանդակեալ, իբր վեհագոյն` յաւէտ նուաստի: Մեծ է, քան զմարդ, որքան ընտրելոյն Մովսեսի` ցուպն յաղթողական, առաւել, քան զբանաւոր, որքան զԱհարոն` գաւազանն խորհրդական ծաղկեցեալ. գերազանց, քան զմտաւոր, որչափ զԵղիաս եւ զԵղիսէոս` գետահերձ մաշկեակն սքանչելահրաշ փայլեալ արուեստիւ: Օգնութիւն պարգեւէ կրկին ամենակատար սրբասնեալ ձեռաց մաքրաբար, քան թէ զինապէս, մարմին նիւթական քարի եւ հողոյ, գոյակից հարազատ զգայականաց եւ սրբոց: Իւր զվէմն անմահ, կենդանի` ի կործանումն է եւ ի կանգնումն, որպէս զդատաւորն ամենից հոգւոց հանդիսանայ հրաշապէս ազդմամբ յանէծս եւ յօրհնութիւնս, իբրեւ տեսող աներեւութից` զոմն հրապարակէ եւ զոմն տածէ, առ ինքն կոչէ, գրեալ յանուանէ` իբր զտիրող հրամանատար էիցս: Իբր զլեառն յաւիտենական` անհարուածելի է ի դիմամարտից, ըմբռնէ զհոգեւորս` իբր զհնարադրութիւն մեծին արուեստի, անմեղս եւ անվրիպութիւնս ըստ Քրիստոսի հետոցն ընթանայ, բարձր ճոխութեամբ անպատկառաբար համարձակապէս զօրէն գովելոյ գլուխ ամբառնայ:	75:8 The inanimate church, venerable queen, gives life and rules over death, like the fruit that Adam was willing to partake. But this church surpasses all animate beings, for though inanimate, it performs miracles, even undertaking to perfect and renew us, by etching the image of the glorious light upon us. It is written that the church shares the vault of heaven’s grandeur, before the hosts of spiritual beings that live there. She uplifts bodies to soar again with the lightness of the soul, endowing the baser element with dignity. She is not debased by her own faults, but by being trampled by evil or faithless people. She is an amazing sign, overwhelming our mind’s understanding, this unthinking thing, created by thinking creatures, that helps them as a superior helps its subordinate. She is greater than man, as the invincible rod was greater than God’s chosen Moses. She surpasses the speaking beings as the miraculously blooming rod was greater than Aaron. She exceeds the thinking beings just as the splendid cloak that parted the rivers is greater than Elijah and Elisha. She delivers assistance again and again with hands more saintly than militant, for her body of stone and mortar shares the same substance as the feeling beings and the saints. Like an immortal rock, she lives in the falling and rising of many Like the judge of all souls, she comes forth with miraculous signs through curses and blessings. Like one who sees the unseen she exposes some, shelters others. Like the commander- in- chief she summons all by name. Like an eternal mountain she resists attack. Like a net cast by God she catches souls. Sinless, unerring, she proceeds in the footsteps of Christ. Like the praiseworthy, she lifts up her head in sublime magnificence, boldly and without shame:
75:9 Այնքան մեծ ունի սրբութիւն, մինչ զի զորս ըստ պատկերի Աստուծոյ եղեն` կանոնաւ խտրէ: Յետ յոգունց ընտրութեանց փորձից թէ համարձակեսցի մարդ ոք սխալեալ ի գաւիթս նորին մտանել` ո՛չ պղծի, այլ ընդ անպատրաստիցն թերութեանց դժուարի, ո՛չ նզովի, այլ տեղի տայ ո՛չ գիտողացն զշնորհին զչափ, ոչ լքանի ինքեամբ պարտաւոր իւրովն գտեալ, այլ ի մերոց գործոց խրթնանայ, ո՛չ թողացուցանէ երկիցս մատչել յըմբռնումն ոտիցն կենդանատուաց, ըստ տիրական անճառ խորհրդոյն, ո՛չ կրկին յաւուր զնոյն ցուցանէ, զի մի՛ անընտրաբար նուիրանն խայտառակեսցի: Վշտակցէ կարեաց զօրապէս` իբր անախտակիր ապականութեանց, որ ի մեզ շարժմանց, առանց բարբառոյ տիրապէս հրամանաւ դատի:	75:9 The church has such great sanctity that her canons make distinctions among the creatures made in God’s image. If, despite care, an improper person ventures through her portal, she is not desecrated, but rather distressed by this carelessness. She is not cursed, but pardons those who do not understand her sanctity. She is not abandoned as if she caused the shortcomings, but is tarnished by our deeds. She does not permit a second approach to receive the mystery of the Lord at the feet of the life- giving God. She does not permit that sacrament to be offered twice in one day so that this gift is not debased by indiscriminate use. She has compassion for our frailties, the same as one immune from passion’s corruption. Without a word she judges with lordly authority:
75:10 Նա զի եւ տապան իմն է մաքրական, կրկին երջանկական, եւ հեղձմանէ կենցաղոյս ալեաց պահապան, ո՛չ բազմօք անբանիւք գազանաց դասուք եւ սակաւ մարդկամբ, այլ ընդ երկայնոցս եւ զվերինսն յինքն հաւաքէ, ո՛չ յալիս խռովութեան բերի, այլ ի բարձրութիւնն երկնի համբառնայ: Իբր զաշակերտ հրահանգեալ Հոգւոյն Աստուծոյ` փախչի ի նենգութենէ, ո՛չ ի բողոք մահու մարմնոյ հարուածոց, այլ ի կենացն աւետիս ըմբռնեալ ածէ, ո՛չ Նոյիւ ձեռնարկեալ գործի, այլ հաստողին հրամանաւ շինի, ո՛չ Մովսէս ընդ Բեսելիէլ, այլ միածինն Աստուծոյ Հոգւովն Սրբով զսա հանդերձէ, ո՛չ յարաշարժ հանապազափոխ, այլ մշտակառոյց հիմամբ անսասանելեաւ զսա հաստատէ: Դարձեալ, իբր զտապանակն անխօս փայտեղէն մածեալ տախտակօք, առանց զգայութեան տեսողականաց մեզ առաջնորդէ, որպէս կերպարան անքանակ էին յառաջ հետեւեալ` ի հանդերձանս լուսոյն կենաց տեղի պատրաստէ: Ընդ Ոզիելի անդուստ սատակէ, եթէ ոչ խաչապէս յոգի բերիցի, սպանանէ վատնեալ վաղվաղակի առժամայն, եթէ անասնայինն լծակցութեամբ երկրասիրաբար գետնակոխ սայլիւք, իբր զանօթ ինչ ձեռնազնին, բարձեալ տանիցի: Ո՛չ լեզուաւ մարմնոց, այլ բանիւ հրեշտակաց խօսի, ո՛չ ունկան գոյականութիւն` եւ արագապէս մտառեալ լսէ, ո՛չ ձայն կերպաւորական բարբառոյ` եւ զպատգամս գործոցն Յիսուսի համարէն ազանց պատմեալ հռչակէ, ո՛չ խաղալեաց շարժականութիւն` եւ աստուածայնով իմն կենդանութեան հագագաւ ազդէ: Ո՛չ ոսկերաց եւ ջլաց յօդուած` եւ երկուք հազարօք կանգնօք լայնութեամբ, իբր զգունդն անհամար բարձրեալն Աստուծոյ զկենդանական զօրուն գումարտակ հեբրայական վառեալ ամբոխին` եւ այժմ ընդ նոսին իբր զանմաքուրս ի սրբութենէ` զոմանս ախտիւ մեղանաց ջեռեալս հատուածեալ յինքենէ հեռի ուղեկցէ ապրեցելոյն ի տաժանաւոր աղիւսարկութեանցն: Նոյն իսկ էութիւնն Աստուծոյ մարմին եղելոյ անուամբ այս վիմի նշանակեցաւ` պատառմամբ կողին զբնաւս արբուցեալ: Ո՛չ արեան երակաց ընթացք, այլ լուսոյ վերնոյն շառաւիղք թափանցանց միութեամբ զսոյն կենդանացուցեալ նորոգ պաշտպանէ: Ո՛չ Սողոմոն կամ Զորաբաբէլ մահկանացուաց ոստիկանութիւն, այլ ամենից ունողին իմաստ զսա գծագրէ: Ո՛չ աննուիրական, հասարակաճաշակ իւղով առ ի Յակոբայ պարարի, այլ ահաւորին արեամբ եւ փառօք մեծին օծանի: Ո՛չ տուն երկրային նիւթոյ, քան թէ մարմին երկնային լուսոյ Աստուծոյ զսորին որդիս կնքեալ ձեռնադրէ: Ո՛չ կենցաղոյս յերկրէ յղացմունս, այլ արքայութեանն երկնից ժառանգս կրթէ, զ՚ի ծոց իւր գրգեալսն գոգոյն Աբրահամու ընծայեցուցանէ: Փեսայ հարսնութեան սորա` Որդին Աստուծոյ կենդանւոյ, օրիորդք խնջոյից սորին` հայրապետացն գումարք: Սոյն ինքն մոռացումն առնէ այսակիր բարձանցն կռամոլութեան, զի զերկնայնոյն Աստուծոյ ունի զծանօթութիւն. օտարութիւն է ամենայնիւ դիցն դրօշելոց, զի ի համօրէն քարինս սորա Քրիստոս երկրպագի. քակտումն է յայտնապէս ուրուական ըղձիցն անտառաց, զի ի բնաւից մայրեաց աշխարհի նմանութեամբ կենացն փայտի ի սմա տէրն նուիրի. խորտակումն է համայն դիւապատիր յուռթիցն արձանաց, զի քարն գովեալ կարկեհան ակամբք եւ վիմօք կենդանեօք այսրէն հաստատի:	75:10 For she is an ark of purity a second cause of rejoicing who saves us from drowning in the tumult of our worldly lives. She does not gather all sorts of beasts and just a few humans, but rather gathers the heavenly host together with us mortals. She is not tossed about on waves of agitation, but rises above it to the heavenly heights. As a disciple under the command of the Holy Spirit of God she avoids iniquity. She does not demand a death blow to the flesh but rather guides those in her care to the good news of life. She is not built by the hand of Noah, but is built by the command of the creator. She is not adorned by Moses with the craftsman Bezaleel, but by the only begotten Son of God with the Holy Spirit. She is not in perpetual motion, constantly changing but is established permanently upon an unshakable foundation. Like the ark made of wooden planks, lacking the ability to speak and the sense of sight, still she guides us anew. In the image of the creator’s infinite plenitude she goes ahead to prepare for us a place in the light of life. She strikes one dead on the spot, like Uzzah, if she is not shouldered like the cross in the soul. She kills without pause or trace if she is carried off like some man- made vessel on a cart harnessed to beasts in earthly desires. She speaks not with the tongues of men, but with the language of angels. She does not listen with physical ears but comprehends directly with her mind. She does not proclaim with articulated sounds but tells the message of Jesus’ works to all nations. She does not have vocal cords but expresses herself with the breath of the living God. She does not have joints of bones and nerves but just as the armed throngs of Israelites though the chosen army of God on high, were made to stand two thousand cubits from the ark of the covenant because of their impiety, she still keeps her distance from those infected with sin even though they were delivered from the toil of brick- making in Egypt. Even the essence of God incarnate was called the “ rock,” for the thirst of the many was quenched by the piercing of his side. It is not the flow of blood through veins but the rays of light from on high penetrating and becoming one with it that give the Church life and renewal. It is not masterful art of Solomon or Zurababel, but the wisdom of God who holds all in his hands that designs the Church. It is not with the unconsecrated and common oil of Jacob that is applied to it, but with the awesome blood and glory of the great God that it is anointed. It is not a house made with the things of earth, but rather the body of the heavenly light of God where he baptizes and ordains its children. The Church nurtures not those born to the ways of the world, but rather those who are heirs to the heavenly kingdom, so that she might offer to the bosom of Abraham those raised in her care. The bridegroom of her wedding day is the Son of the living God. And the rejoicing entourage of bride’s maids are the assembly of patriarchs. She makes us forget the high places of pagan worship where demons dwell, so that only God in heaven might be worshiped. She is the complete refutation of the images of pagan gods for in her every stone Christ is exalted. She is the open destruction of the self- indulgent nymph cults of the forest, so that above all other trees of this world, the Lord might be offered, like the tree of life, in the Church. She undermines all the false, magical, fertility idols because in her and with her the adored rock is established, set in light- giving rubies and living stones:
75:11 Այս յարկ չքնաղ եւ աստուածընկալ ազատ է միանգամայն յամենուստ ծառայութենէ. ո՛չ օրինակ վերնոյն Սիոնի, քան թէ ճշմարտութիւն նմին ճանաչի. ո՛չ կռապաշտութեանն կապաւ բագին եւ կամ լծով օրինին տեղի պարտաւորութեան, այլ տէրունի բարերարութեանն պարգեւարան ի մէնջ համբուրի. ո՛չ սասանի երբէք` յայլ իմն կերպարան ձեւոյ փոխարկեալ, այլ ի նոյն շուք փառաց մեծապէս ընդարձակի. սոյն ինքն եւ երկին երկնի յերկրի լուսապայծառ կերպիւ հռչակի: Որպէս չ է առանց Հօրն Քրիստոսի, եւ ոչ առանց այսր մօր արգանդի յոգի կատարիլ: Անտուն շրջի անբովանդակելին, եթէ ոչ ի սմին տան տաղաւարեսցի. ո՛չ ունի տեղի գլխոյն հանգստեան տէրն բոլորից, եթէ ոչ ի յայս կայարան կենաց մտեալ ագանիցի: Քան ի կամար վերնայինն երկնի` ի յայս հիւթաւոր բնակութիւն առաւել պարծի. անբաւութիւն աստուածեան լուսոյն, որպէս զդէմս մարգարէին եւ զօրինակս սորին ծածկեցին, որպէս փախեան ի փառաց երեսաց նորին, եւ նմանութեան սորուն` որ ի տաճարին` ոչ հանդարտեցին,- ի տօն հանդիսի մեծի գովեստի, եւ ի բանականացս դասուց խմբեալ նուագի, աստ օրհնի կրկին բաղձանօք, քան ի դրախտն վայելչական:	75:11 This graceful, God- pleasing house is free of all servility. It is not the image of Zion on high, but rather the true Zion as experienced in reality. It is not a pagan fire altar or a place of penance under the yoke of the Law, but rather the Lord’s table which we kiss offering thanks for his loving-kindness. It is unshakable, never taking on a different image but rather grows ever greater in the same radiant glory, proclaiming the heavens and representing heaven on earth in brilliant light. Just as without the Father, there is no Christ, so without the womb of the mother Church, the soul cannot be fulfilled. The infinite God would wander were it not for the shelter of the tabernacle of this house of prayer. The Lord of all would have no place to rest his head, if he did not lodge at this inn of life. He is more honored in this material dwelling place than in the vault of heaven on high. The infinity of the divine light that covered the face of the prophet and those with him caused people to flee because the glorious radiance was overwhelming, whereas here in the Church, while celebrating those very prophets, they approach the light and sing praise with the host of angels. Here in the Church, God’s good will and repeated blessings exceed the splendor of paradise:
75:12 Այս մայր հոգեւոր, երկնաւոր, լուսաւոր, քան թէ երկրաւոր, շնչաւոր մարմնաւոր, զիս գգուեաց որդի: Կաթն ստեանց սորա արիւնն Քրիստոսի: Եթէ Աստուածածնին իսկ պատկեր զսոյն ոք գրեսցէ, ոչ անօրինի: Իբր զնշան խաչին փրկութեան` զօրութիւնս զարմանազանս եւ արուեստս բազմօրինակս կատարեալ հրաշագործէ: Բեմ ահաւորին ատենի ի սմա հաստատեալ տեսանի: Սովաւ խորթաբարոյիցն հերձուածողաց մոլեգնաճառ բերանք կարկին: Ունի եւ քարինս իմն իմանալիս եւ բանաւորականս, որով զգազանամիտս անմաքուրս բացուստ ի բաց տրոհեալ տարագրէ: Ծնանի եւ Աստուածս ոմանս եղանակս` պատկերս մաքուրս միոյն Աստուծոյ Քրիստոսի: Ունի եւ զդիրն իւր ընդ արեւելս` ի տեղի խոստման բնակութեանն մերոյ առաջնոյ. ձեռամբ իմն ցուցանէ յայտնապէս զգալստեանն Աստուծոյ շաւիղ, զփայլականն առակ տիրական ի դէմս բերեալ` մեզ վարդապետէ, զփրկութիւնն ի յելից անտի ծագման արուսեկին քրիստոսեան երեւմանն ի վերջնում աւուրն արարածոց երկրի թարգմանէ: Ցաւս հալածէ, ախտաժէտս բժշկէ, դիւաց բռնութեանց զօրէ: Արգանդ որովայնի սորին` աւազանն կենդանարար, ի պար հարսանեաց սորա` դասք առաքելոցն: Այնքան ճոխացաւ` բարգաւաճեալ երանութեամբ, մինչ զի նոյն ինքն փրկչին անուամբ վայելչապէս յորջորջեցաւ, տիրամօրն լուոյ կոչմամբ ի մերձաւորաց միածնին ձայնեալ կնքեցաւ: Ծփելոց մեղաւորաց` նաւահանգիստ հանդարտութեան, խրախճանարան` վերնոցն դասուց, բժշկարան անսխալելի` տարակուսեալ պարտաւորաց: Երրորդութիւնն անպատում ի սմա փառաւորի` օրհնեալ յամենայնի:	75:12 This spiritual, heavenly mother of light cared for me as a son more than a earthly, breathing, physical mother could. The milk of her bosom was the blood of Christ. If one were to consider her the image of the Mother of God, it would not be impious. Like the sign of the cross of salvation with amazing powers and handiwork, it performs miracles. The terrifying tribunal of the last judgment is established there visibly. Through her the babbling mouths of immoral heretics are silenced. She also has intelligent, speaking stones, by which she chases away the beastly and unclean. She gives birth to godly mortals, saints in the image of the sole God, Christ. She faces east, our first place of habitation. As if by hand, she points the way to the coming of God, and making us face east guides us toward the Lord’s brilliant light. The dawn and rising of the Morning Star foreshadow for the creatures of earth the vision of Christ on the day of the last judgment. She drives away pain, heals the infirm, overcomes the tyranny of demons. Like a jubilant bridal party the twelve apostles encircle her the life- giving fountain, the womb of life. So much have her blessings and bliss increased and flourished that she has been called by the name of the Savior himself and by those close to the only begotten Son, she was consecrated in the name the radiant Mother of God. For sinners tossing about on the sea, she is a safe harbor; for the heavenly choirs, a place of jubilation. For the perplexed mortal, a place of sure healing. The Holy Trinity, beyond telling, is glorified in her, the blessed in all:
75:13 Իսկ եթէ ոք ձեռն չարութեան ի վերինն արքայութիւն յանդգնաբար համբառնայցէ, գիւտ ինչ մարմնաւոր եւ կամ հնարք մարդկային եւ կամ արուեստ երկրակենցաղ զսահմանեալ աւանդութիւնս առ ձեռակերտս եկեղեցի վարկանիցի, եւ ոչ պարգեւ առաւել կենաց, եւ ակնարկութիւն աստուածային, եւ Հոգւոյն Սրբոյ յայտնեալ լուսանորոգ նախագրութիւն, եւ երախտեաց բարձրելոյն ամենատուր լիականութիւն, եւ կամաց արարողին խնկաւորեալ խորհրդարան, եւ առաքելոց ձեռինն աջոյ բարեհանճար հիմնարկութիւն, եւ միանգամայն ասել` դուռն երկնից եւ քաղաք Աստուծոյ կենդանւոյ եւ մայր կենդանեաց, ազատ ի պարտեաց, եւ ճշգրիտ տեսակ կերպի երեւակիս բանականի, իմանալին` խորհուրդ հոգւոյս, եւ շօշափելին` պատկեր մարմնոյս, եւ սրբութեանցն անդ անճառից գերազանցեալ նոր սրբութիւն, եւ քրիստոսեանն նշանաւ պայծառապարծ պսակեցեալ,- զայնպիսի ոչ խոստովանողսն մերժէ յերեսաց իւրոց Հայրն ամենակալ ի ձեռն Բանին իւրոյ էակցի, բարձեալ ի նմանէ եւ զաւանդ շնորհի Հոգւոյն փառակցի` փակեսցէ զդուռն կենացս այս առագաստի յանդիման նորին: Իսկ մեք, զորս գրեցաք, սմին եւ վկայեմք` հաւատացեալ որում կարգեցաքս, յանուն եւ ի փառս ամենակալ Երրորդութեանն եւ միում աստուածութեանն յաւիտեանս յաւիտենից: Ամէն: Այն իմ հաւատ յԵրրորդութիւնն, եւ այս իմ մայրն իմ լուսափառ խոստովանեալ դաւանութիւն:	75:13 And woe to him who raises a hand in malice against the heavenly kingdom as if the doctrine of the church made by hands, were some physical invention or human artifact or earthly handiwork, and not the gift of life and reflection of the divine, a foreshadow of the renewing light revealed by the Holy Spirit, and the abundant gifts of God on high, the altar honoring the mystery of the will of the creator. and the institution founded with wisdom by the right hand of the apostles, in a word, the gate of heaven, the city of the living God, the mother of all living things, free of all sin, and the true model of our visible, thinking being. Her intellectual part is the mystery of our souls. Her palpable part is the image of our bodies. And a new holiness surpassing the holiness of old and crowned with the brilliantly glorious sign of Christ. Those who do not confess this are expelled from the Almighty’s presence by the hand of his consubstantial Word, depriving them of the inheritance of grace from the co- glorified Holy Spirit, and closing before them the doors to the bridal chamber of life. And we who have written this bear witness to it and believe in what we have composed here, in the name of and for the glory of the almighty Trinity and of the one Godhead, forever and ever. Amen. The first prayer was my credo to the Holy Trinity and this prayer my avowed profession of faith to my Mother Church glorified with light: